زندگی نامه حافظ شیرازی
خواجه شمسُ‌الدّینْ محمّدِ بن بهاءُالدّینْ محمّدْ حافظِ شیرازی (۷۲۷ – ۷۹۲ هجری قمری) متخلص به حافظ و مشهور به لِسانُ‌الْغِیْب، تَرجُمانُ الْاَسرار، لِسانُ‌الْعُرَفا و ناظِمُ‌الاُولیاء است، از غزل سرایان بزرگ زبان فارسی است که در قرن هشتم می‌زیسته است.
زندگی نامه حافظ شیرازی
حافظ از برجسته‌ترین چهره‌های ادبیات ایران و جهان است که به دلیل غزلیات عاشقانه، عارفانه و پرمغز خود شهرتی جهانی یافته است. او که به «لسان‌الغیب» و «ترجمان‌الاسرار» ملقب شده، با آثاری بی‌نظیر، نه تنها در فرهنگ ایران بلکه در ادبیات جهان جایگاهی ویژه دارد.
تولد، کودکی و ارتباطات
حافظ در حدود سال ۷۲۶ تا ۷۲۹ هجری قمری در شهر شیراز، پایتخت فرهنگ و هنر ایران در آن زمان، به دنیا آمد. اطلاعات دقیقی از تاریخ تولد او در دست نیست، اما آنچه مسلم است، این است که او در خانواده‌ای متوسط و با پیشینه‌ای مذهبی چشم به جهان گشود.
پدرش بهاالدین محمد، بازرگانی بود که از شهر کازرون به شیراز مهاجرت کرده بود و مادرش نیز از اهالی شیراز بود. حافظ در کودکی پدرش را از دست داد و تحت سرپرستی مادرش بزرگ شد. این فقدان زودهنگام، شاید یکی از دلایلی باشد که او را به سوی تأملات عمیق و درون‌گرایانه سوق داد.
حافظ بیشتر عمر خود را در شیراز گذراند و این شهر، که در دوره‌ای از شکوفایی فرهنگی و هنری برخوردار بود، تأثیر عمیقی بر آثار او گذاشت. او در زمان حیاتش شاهد فراز و نشیب‌های سیاسی بسیاری بود؛ از جمله حاکمیت آل اینجو، آل مظفر و سپس تسلط تیموریان بر شیراز. این تحولات سیاسی و اجتماعی در اشعار او بازتاب یافته و گاه با زبانی کنایی و طنزآمیز به نقد اوضاع زمانه پرداخته است.
حافظ هرچند با برخی از حاکمان زمان خود، مانند شاه شجاع مظفری، ارتباط داشت و گاه در دربار حضور می‌یافت، اما هیچ‌گاه به طور کامل وابسته به دربار نشد. او ترجیح می‌داد با مردم عادی و صوفیان معاشرت کند و از ریاکاری و تملق به دور باشد. این استقلال فکری در اشعارش نیز مشهود است، جایی که گاه با زبانی کنایه‌آمیز به نقد زاهدان ریاکار و قدرتمندان زمان خود می‌پردازد.
شاه شجاع که ۳۲ سال زمامداری حکومت را برعهده داشته و در عصر معاصر حافظ می‌زیسته است، خود نیز شاعر بوده است. این دو شاعر روابط نزدیکی با هم داشته‌اند. درباره‌ی ادعای رقابتش با حافظ و کوشش وی برای تکفیر شاعر به‌جهت بیت زیر، داستان‌ها نقل کرده‌اند:
گر مسلمانی ازین است که حافظ دارد
وای اگر از پس امروز بود فردایی
برای دوره‌ای ۱۰ ساله از این سه دهه روابط حافظ با شاه شجاع رو به تیرگی رفت که برای همین تبعید شد. مشهور است که حدود ۲ سال از این دوران را حافظ در شهرهای اصفهان و یزد می‌زیسته است.
تحصیلات و لقب حافظ
شمس‌الدین محمد از همان کودکی به تحصیل علوم دینی و ادبی علاقه نشان داد. او قرآن کریم را به طور کامل حفظ کرد و به همین دلیل لقب «حافظ» را به خود اختصاص داد. علاوه بر قرآن، او در زمینه ادبیات عرب، فقه، کلام، تفسیر و علوم بلاغت نیز تحصیل کرد و در محضر استادانی چون قوام‌الدین عبدالله شیرازی و مولانا شمس‌الدین محمد شیرازی دانش آموخت. تسلط او بر علوم زمان خود و اشعار شاعران پیشین، مانند سعدی و فردوسی، زمینه‌ساز خلق آثاری شد که بعدها او را به اوج شهرت رساند.
عشق و عرفان در زندگی حافظ
یکی از جنبه‌های برجسته زندگی حافظ، گرایش عمیق او به عرفان و تصوف است. او با الهام از اندیشه‌های عرفانی عطار، مولانا و دیگر عارفان بزرگ، در غزلیاتش مفاهیمی چون عشق الهی، وحدت وجود و سیر و سلوک را به زیبایی بیان کرده است.
برخی معتقدند که حافظ در جوانی عاشق دختری به نام «شاخ نبات» شده بود و این عشق زمینی، بعدها به عشق عرفانی در اشعارش تبدیل شد. هرچند که اطلاعات تاریخی درباره زندگی شخصی او اندک است، اما غزلیاتش نشان‌دهنده روحیه‌ای عاشق‌پیشه و در عین حال ژرف‌اندیش است.
دیوان حافظ
مهم‌ترین اثر حافظ، دیوان غزلیات اوست که شامل ۴۹۵ غزل، چند قصیده، رباعی و مثنوی است. غزلیات حافظ به دلیل لطافت، ایجاز، و چندلایگی معنا، از شاهکارهای ادبیات پارسی محسوب می‌شوند. او در شعرهایش از مضامین عاشقانه، عرفانی، اجتماعی و حتی طنز بهره برده و با استفاده از صنایع ادبی چون ایهام و تناسب، آثاری خلق کرده که هم برای عامه مردم و هم برای خواص قابل فهم و جذاب است.
حافظ را از مهم‌ترین اثرگذاران بر شاعرانِ فارسی‌زبانِ پس از خود می‌شناسند. در سده‌های هجدهم و نوزدهم میلادی اشعار او را به زبان‌های اروپایی نیز ترجمه کردند و نامش به محافل ادبی جهان غرب نیز راه یافت. هر سال در ۲۰ مهر مراسم بزرگداشت حافظ در آرامگاهش در شیراز با حضور پژوهشگرانی از اقصی نقاط دنیا برگزار می‌گردد. در تقویم رسمی ایران ۲۰ مهر را روز بزرگداشت حافظ نامیده‌اند.
دیوان حافظ پس از مرگش به سرعت در ایران و حتی خارج از مرزها، از جمله هند و عثمانی، گسترش یافت.
وفات حافظ
حافظ در حدود سال ۷۹۲ هجری قمری (۱۳۸۹-۱۳۹۰ میلادی) در شیراز درگذشت و در همان شهر، در منطقه‌ای که امروزه به «حافظیه» معروف است، به خاک سپرده شد. آرامگاه او در باغ مصلی، که در زمان حیاتش محل تفکر و خلوت او بود، امروزه یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های فرهنگی و گردشگری ایران است. پس از مرگش، دیوان او بارها به زبان‌های مختلف ترجمه شد و تأثیر شگرفی بر شاعران و نویسندگان جهان گذاشت.
افزون بر آن، تاریخ درگذشتش در یک دوبیتی نیز آمده‌است که همان سال را به‌دست می‌دهد:
به سال باء و صاد و ذال ابجد
ز روز هجرت میمون احمد
به سوی جنت اعلیٰ روان شد
فرید عهد شمس الدین محمد
دیگر نویسندگان هم‌روزگار حافظ نیز این تاریخ را گفته‌اند. اما در نسخهٔ دست‌نویس دیگری از دیوان با همان پیشگفتار، سال درگذشت حافظ ۷۹۱ ه.ق نوشته شده‌است.
حافظ را در کتِ شیراز یا مصلای شهر به‌خاک سپردند. در سال ۸۵۵ ه.ق پس از تسخیر شیراز به‌دست ابوالقاسم بابر تیموری، به‌فرمان وزیرش، مولانا محمد معمایی، بنایی بر آرامگاه ساختند. ظاهراً سپس‌تر آرامگاه بزرگ‌تر شده و بناهایی دیگر بر آن ضمیمه کردند.
حافظ نه تنها یک شاعر، بلکه یک فیلسوف و عارف بود که با زبان شعر، انسان را به تأمل در زندگی، عشق و حقیقت دعوت کرد. فال حافظ، که سنتی دیرینه در میان ایرانیان است، نشان‌دهنده ارتباط عمیق مردم با اشعار اوست. او با خلق آثاری بی‌زمان، توانست نام خود را در تاریخ ادبیات جهان جاودانه کند.
سلام و درود خدمت شما ادب دوستان عزیز
نگاشتن این چند سطر در مورد حافظ کبیر جفائی است بر ساحت این شاعر بزرگ
بنده انتظار بیشتری از شما داشتم چرا که در این فضای بیکران مجازی یک صفحه تخصصی دارید که مشخصا مربوط به حافظ بزرگ است و انتظار بیش از پیشی از شما داریم که اوراق بیشتری در مورد زندگانی این فرزانه می‌نگاشتید چرا که اسامی و نامهای پادشاهان آن منطقه و دوستی و آشنائیت حافظ لاجرم بر اشعارش تاثیر گذاشت برای نمونه “محتسب” نامی است که اگر جوان ما بداند درک و فهم بهتر و بیشتری از اشعارش پیدا میکند و متعاقبا لذت و حض بیشتری میبرد.
عذرخواهم بخاطر دراز شدن کلامم و زبانم.
مانا باشید و مهربان
درود بر شما
از ارادتی که به جناب حافظ دارید خوشحالیم. این سایت فعلا در نسخه بتا قرار داره و ما در حال توسعه اون هستیم.
تکمیل این صفحه نیز به مرور انجام خواهد شد تا زندگینامه کامل‌تری از حافظ رو درج کنیم.
برقرار باشید.